You medemblik - winter 2020

V ele Medemblikkers weten dat in aanloop naar de Tweede Wereldoorlog de Nachtwacht van Rembrandt korte tijd opgeborgen lag in kasteel Radboud. Een ander bijzonder feitje is dat het oudste WO II-gedenkteken van Nederland in Medemblik staat: het monument aan de Breedstraat. Het werd reeds vier maanden na de Duitse bezetting onthuld en is elk jaar decor van onze lokale 4 mei-herdenking. In 2020 zou dat een speciaal moment zijn vanwege 75 jaar bevrijding, maar het coronavirus gooide roet in het eten. Toch is dit jubileumjaar een mooie gelegenheid om in te zoomen op de geschiedenis van het monument zelf. Feitelijk herinnert het bakstenen bouwwerk aan het garnizoen dat in de stad gelegerd werd bij de mobilisatie van de Nederlandse strijdkrachten in augustus 1939. Medemblik huisvestte twee compagnies van een landmachtbataljon. De soldaten vonden onderdak in de Jozefschool, huize St. Martinus en het St. Pieter. Ook diverse andere gebouwen waren voortaan bestemd voor het leger. Buiten de militaire oefeningen om vermaakten de mannen zich in hun vrije tijd o.m. met sportwedstrijden op de Nieuwstraat en zogeheten ‘ontspanningsavonden’. Ze hadden het naar hun zin: met de leus ‘Rik tik, rikketikketik, wat hebben we ’t goed in Medemblik’ marcheerden zij door de straten. Toen het oorlogsgevaar toenam werd de 5e compagnie naar de Wieringermeer gestuurd om de noodvliegvelden te verdedigen. De 4e compagnie trok vier dagen na de Duitse inval richting Amsterdam. Na het opslaan van de bivak in Edam kon men alweer rechtsomkeert: de capitulatie was een feit. Luitenant Benninga kreeg opdracht het garnizoen in Medemblik op te heffen. Hij wilde met een monument een blijvende herinnering aan hun bijzondere tijd in de stad achterlaten, alsook de gevallen soldaten eren. De luitenant vond een gewillig oor bij het gemeentebestuur. Zelf ontwierp hij de uit bakstenen gehouwen soldaat, de gemeentearchitect verzorgde het grotere geheel met de zuil en vleugels. Het kleimodel voor de beeldhouwer moest Benninga overigens twee keer maken: een aantal militairen had het eerste exemplaar bij opruimwerk uit het raam gedonderd. De onthulling van het monument vond plaats op zaterdagmiddag 24 augustus 1940 onder grote belangstelling. Burgemeester Peters en anderen hielden een toespraak, harmonie Crescendo speelde deuntjes, men zong het Wilhelmus, er was een minuut stilte en nazit voor genodigden. Ook het Polygoonjournaal was erbij: in het online-archief van Beeld en Geluid is het filmpje terug te zien. De toenmalige aanwezigen wisten natuurlijk nog niet wat de toekomst hen zou brengen. De gevallenen van het garnizoen waren nog maar het begin van het immense bloedvergieten dat zou volgen. Nederlands oudste WO II-monument helpt ons dat anno 2020 niet te vergeten. HET VERLEDEN VAN MEDEMBLIK De herinnering aan het garnizoen en de Tweede Wereldoorlog Bronnen (beknopt): WF Dagblad, 28-09-1939; Hoornse Courant, 26-08-1940; Zwaan, ‘Medemblik en de Tweede Wereldoorlog’; WF Oud & Nieuw 49 (1982) 126-135; Afb. v.l.n.r.: art. Zwaan; Wikimedia; Cult.Erf.Bijenk. Mark Raat belicht in deze rubriek voor You medemblik onze lokale geschiedenis: kleine verhalen over bijzondere mensen, plaatsen en gebeurtenissen uit de gemeente. Heb je tips voor mooie voetnoten van het verleden? Mail het naar mark.raat@icloud.com #YMVERLEDEN Burgemeester Peters bij de onthulling Luitenant N.H. Benninga Het monument aan de Breedstraat youmedemblik.nl | winter 2020-2021 27